Önümüzdeki 20 yılda kentsel dönüşümle birlikte 6,5 milyon konutu yıkılıp yeniden yapılması planlanıyor. Yapılan araştırmalar bu çapta bir dönüşümün tamamlanabilmesi için de yaklaşık 884 milyar TL yani 465 milyar dolara ihtiyaç duyulduğunu ortaya koyuyor.Kentsel dönüşüm çalışmaları İstanbul başta olmak üzere tüm Türkiye’de hızla devam ederken, evlerini yenilemek isteyen vatandaşlar da bu sürecin nasıl işlediğini merak ediyor. Biz de sizler için merak edilen bu soruların cevaplarını araştırdık ve 12 soruda kentsel dönüşüm rehberi hazırladık.
1. Kentsel dönüşüm nedir?
Kentsel dönüşüm kentin dokusunu bozan sorunların giderilmesidir. Bu şekilde kaçak yapılaşmanın önüne geçilmesi, depreme dayanıklı olmayan, ekonomik ömrünü doldurmuş binaların yeniden yapılarak olası doğal afetler sonucu oluşacak zararların en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Ülkemizde de afet riski altındaki alanlar ile riskli yapıların dönüşümünü sağlayarak, ülke genelinde, sağlıklı, güvenli ve yaşanılabilir çevreler oluşturmak maksadıyla 31.05.2012 tarihinde 6306 Sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunu çıkarılmıştır.Bu kanun ile afetler neticesinde can kaybı yaşanmaması ve şehirlerin sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerine dönüştürülmesi hedefleniyor.
2. Konutların ne kadarı kentsel dönüşüm kapsamında yenilenecek?
Türkiye’de yaklaşık 19 milyon konut bulunuyor. Bu konutlardan 2000 yılından sonra yapılan 5 milyon konut haricindeki 14 milyon konutun afet riski yönünden incelenmesi gerekiyor. Bu stoğun da yaklaşık yüzde 40’ının yani 6-7 milyon konutun yenilenmesi yada güçlendirilmesi gerektiği tahmin ediliyor.
3. Kentsel dönüşüm hangi bölgelerden başlayacak?
6306 sayılı Kanun kapsamındaki kentsel dönüşüm, öncelikle birinci derece deprem kuşağında yer alan ve nüfus yoğunluğu fazla olan illerden başlayacak. Bu kapsamda, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Bursa ve İzmir gibi illerimiz birinci derece deprem kuşağında bulunmaları sebebiyle dönüşümün yapılacağı öncelikli iller olup, fay hatları, sel ve heyelana maruz bölgeler gibi afet risklerinin fazla olduğu alanlar tespit edilecek ve uygulamalara tespitler doğrultusunda başlanacak.
4. Birinci derece deprem bölgesinde olmayan binalar veya eski binalar, kanundan faydalanabilecek mi?
Ülke genelinde bütün binalar 6306 sayılı Kanun kapsamındadır. Binanın bulunduğu yere, yaşına, deprem bölgesine bakılmaksızın, “riskli” olarak tespit edilen bütünbinalar Kanun hükümlerinden faydalanabiliyor.
5. Dönüşüm uygulamaları ile ilgili olarak dava açma hakkı var mı?
Kanun uyarınca yapılan idarî işlemlere karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde, idari yargıda dava açılabilir.
6. Kentsel dönüşümde süreç nasıl işliyor?
Kanunda risk tespiti yaptırılması zorunluluğu bulunmuyor. Ancak, ülkemizde pek çok binanın; mühendislik hizmeti almadan yapıldığı, malzeme ve işçilik açısından teknik gerekliliklere uygun olmadığı, özellikle beton kalitesinin çok düşükolduğu ve deprem açısından risk taşıdığı belirlendi. Bu yüzden, oturduğu binanın riskli olabileceğinden şüphelenen her vatandaşın risk tespiti yaptırması doğru olacak.Bunun ilk şartı bakanlık yetkili kuruluşlardan binaları için deprem risk raporu almaktır.
7. Binanın risk tespitini yaptırmak için çoğunluk kararı gerekiyor mu?
Binanın risk tespitini yaptırmak için maliklerin 2/3 çoğunluğu ile karar alınmasına gerek yok. Risk tespiti için maliklerden birinin müracaatı yeterli oluyor.
8. Başvuru nasıl yapılıyor?
Kentsel dönüşümden yararlanmak isteyen vatandaşların tapu, nüfus cüzdanı, tapudan alınmış bağımsız bölüm listesi ile bakanlık yetkili kuruluşlarına başvurmaları gerekiyor. Yetkili kuruluşda Bakanlıkça istenen ve ilgili Yönetmelikler gereği teknik incelmeleri yapıp bina için derem risk raporu hazırlıyor ve bunu onay için Bakanlığa sunuyor. Raporun onayı ile bina kentsel dönüşüm kapsamına girmiş oluyor.
9. Kentsel dönüşüm kanununun sağladığı avantajları nelerdir?
Kentsel dönüşüm kapsamında giren binanın mülk sahipleri bina yapımı için devlet teşvikli kentsel dönüşüm kredisi, kentsel dönüşüm kira yardımı kullanabilirler. Kiracılar ise yeni daire alımında devlet teşvikli kentsel dönüşüm kredisi, taşınma parası alabilirler. Yeni bina için tüm noter harcı, belediye-tapu harçlarından muafiyet vardır. Daire satışında KDV oranı yüzde1’dir. Ayrıca kentsel dönüşüm ile yenilenen binanın mülk değerleri de artar.
10. Kentsel dönüşüm kira yardımını kimler, nasıl alır?
Kentsel dönüşüme giren binalarda yaşayan vatandaşlara, talep etmeleri halinde 18 aya kadar kira yardımı yapılıyor. Bu yardımdan yararlanabilmek için ise binanın anlaşma ile tahliye edilmiş olması gerekli. Kira yardımı kiracıya da mülk sahibine de yapılabilir. Yalnız yardımın türü ve miktarı birbirinden farklı.
Ev sahiplerine yapılan kira yardımı azami 18 ay olmak üzere her ay ödeme şeklinde yapılıyor. Kiracılara ise taşınma masraflarına istinaden sadece bir sefere mahsus olmak üzere tek bir ödeme yapılıyor.Kentsel dönüşüm kapsamında yapılan yardım miktarları ise illere göre değişiklik gösteriyor. Kentsel dönüşüm kapsamında evlerini tahliye eden ev sahiplerinin veya kiracıların kira yardımı alabilmek için öncelikle bazı evraklarla birlikte ilgili kurumlara başvuruda bulunmaları gerekiyor. İstanbul, İzmir ve Bursa’da yaşayanlar başvurularını Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlükleri’ne, diğer illerde yaşayanlar ise Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine yapabilirler.
11. Kimler kentsel dönüşüm kredisi alabilir?
Kentsel dönüşüm kapsamına girmiş binanın tüm kat malikleri, dükkan sahipleri kentsel dönüşüm kredisi kullanamaya hak kazanırlar. Kentsel dönüşüm kredisi daire başı 100 bin TL’dir. Ayrıca kentsel dönüşüm kapsamına girmiş binada en az 1 yıl kiracı olduğunu belgeleyen kiracılarda başka bir yerden ev satın alırken kentsel dönüşüm kredisinden yararlanma hakları vardır.
12. Kentsel dönüşümle ilgili en doğru bilgilere nereden ulaşılır?
Kanun’un uygulanması ile ilgili en doğru bilgiler; Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İstanbul, İzmir ve Bursa’da Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlükleri ve diğer illerde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri ile Alo 181 hattından alınabiliyor.