ABD’de 2008’de yaşanan krizle ‘mortgage’ kavramıyla ile tanışan Türkiye, şimdi de ABD’de 2013’te 15.3 milyar dolarlık işlem gerçekleştirerek popüler bir finans modeli haline gelen ‘reverse mortgage’ (tersine ipotek) ile tanışmaya hazırlanıyor.
Dünya gazetesinden Yakup Sayar’ın haberine göre 2008 yılında ABD’de başlayan mortgage kaynaklı ekonomik kriz söz konusu ülkede büyümeye farklı bir ivme kazandırmak ve 60 yaş üstü kesimin de ekonomiye destek olabilmesi, sağlık giderlerini rahatlıkla karşılayabilmesi ve iyi bir hayat sürmesi amacıyla “Reverse mortgage” adı altında ürünlerin çıkmasına yol açtı.
2008 yılı itibariyle ABD’nin önde gelen bankaları tarafında sunulmaya başlanan söz konusu ürün büyük bir ilgi gördü. Amerika’da 2011 yılında Bank of America ve Wells Fargo gibi iki dev banka Reverse mortgage birimlerini kapatmış olsalar da bugün Reverse mortgage kullanımı tekrar artış göstermeye başladı. 2013’te 15.3 milyar dolarlık Reverse mortgage işlemi yapılırken, bu hacim 2012’ye göre yüzde 20 artışı ifade ediyor. Rekor kullanım olan 2009 yılında ise işlem hacmi 30.2 milyar dolar olarak kayıtlara geçmiş.
SPK eski uzmanlarından ve ‘Mortgage’ kitabı yazarı Arif Uğur, sistemin amacının, özellikle belirli bir yaşın üstündeki insanların yaşlılık dönemlerinde artan sağlık vs. giderlerini bu şekilde finanse etmesini sağlamak ve aynı zamanda da bu insanların kendi evlerinde ölünceye kadar kira ödemeden ikamet etmesini temin etmek olduğunu söylüyor ve “Artık reverse mortgage ürününü gündeme getirmenin ve bankaları bu ürünü de pazarlamasını sağlamanın vakti geldi. Bu sistem, özellikle bakacak kimseleri olmayan ama konut sahibi olan yaşlı insanlar için yaşlılıkları süresince ek bir gelir yaratma yöntemi ve bence başta Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı olmak üzere devlet tarafından da çeşitli vergi avantajları vs. ile desteklenmesi gereken çok önemli bir sosyal politika aracı.”
Reverse mortgage’in belli başlı riskleri de yanında getirdiğini belirten Keller Williams Ülke Direktörü Emre Erol, “Türkiye gibi kalabalık ve geleneksel aile yapılarında vasiyet ve varisler hassas bir konudur. Reverse mortgage, danışmanlığının çok iyi verilmesi, iyi planlanması ve iyi regule edilmesi gereken bir üründür. Aksi taktirde amaçlar dışında kullanılabilir ve tüketiciler için istenmeyen kayıplara yola açabilir.”
Reverse mortgage ürününün Türkiye’de devreye girebilmesi için 10-20-30 yıllık finansal annüite (eşit taksitle ödeme) piyasasının gelişmesi gerektiğini belirten Sorumlu Değerleme Uzmanı Dr. Ahmet Büyükduman ise, “Sosyolojik olarak insanların miras bırakma düşüncesinden uzaklaşmaları gerekebilir. Miras yaşlı insanların çocukları üzerindeki denetimlerinin en önemli kaynağıdır” diyor.
“Birçok kişinin varlık zengini olmasına rağmen aylık gelir konusunda sıkıntı çektiğini görüyoruz” diyen emlakdevri.com kurucusu Sinan İşçimenler, Türkiye’deki varlık ve gelir dengesizliğinden dolayı faydalı olacağını söylüyor.
Reverse mortgage nedir?
Mal sahibinin evinin değerine karşı borçlandığı bir konut kredisi türüdür. Reverse mortgage’da kredi kuruluşu müşterisine bu krediyi ölünceye kadar düzenli aylık ödemeler şeklinde kullandırıyor ve kredinin geri tahsilatını da evi satarak sağlıyor. Dolayısıyla Reverse mortgage’da müşteri kredi kuruluşuna ölene kadar hiçbir geri ödeme yapmak zorunda kalmıyor. Ayrıca kredi kullanıcısı bu süre zarfında Reverse mortgage için kullandığı konutunda herhangi bir kira vs. ödemeden oturmaya devam ediyor.
Reverse mortgage ile mortgage kredisi farkı
Mortgage veya konut kredisinde mal sahibi aylık ödemelerle yükümlüyken Reverse mortgagede mal sahibine ödeme yapılır. Mal sahibi vergiler, aidatlar gibi masraflardan kendisi sorumludur.